Zapewne wszyscy, a przynajmniej większość, kojarzy przypowieść o Trzech Królach, ich podróży do narodzonego Jezusa oraz darach, jaki mu złożyli. Święto Trzech Króli, a dokładnie, święto Objawienia Pańskiego, obchodzone jest w kościele katolickim 6 stycznia zaś w prawosławnym oraz ormiańskim 19 stycznia.
Ciekawostką jest, iż w kościele ormiańskim święto to obchodzi się jako Boże Narodzeni, odmiennie do pozostałych kościołów chrześcijańskich, które to ustaliły to święto na dzień 25 grudnia u katolików i 6 stycznia u prawosławnych. Wynika to z faktu, że we wczesnym chrześcijaństwie obchody te, zwane wtedy Epifania, obchodzono w styczniu i związane było z panującą doktryną w myśl której to właśnie wtedy Bóg objawił się ludzkości za pośrednictwem trzech króli, więc niejako wtedy narodził się dla świata. W przypadku kościoła ormiańskiego data styczniowa wynikała z niechęci łączenia świąt Bożego Narodzenia ze świętem odrodzenia Mitry, wypadającego w ten sam dzień.
W pierwszych wiekach naszej ery mitraizm był dość popularną i konkrecyjną religią na wschodzie. Natomiast wielu chrześcijan wiązało się z wyznawcami Mitry. Szczególnie popularne było to wśród niższych warstw społecznych, gdzie wyznawcą Chrystusa była kobieta a Mitry mężczyzna, zazwyczaj członek któregoś ze wschodnich legionów gdzie mitranizm cieszył się dużą popularnością.
Wracając jednak do samego święta Trzech Króli, dokładnie nie wiadomo, od kiedy jest ono obchodzone. Jednakże kościół powszechny oficjalnie wprowadził je do kalendarza liturgicznego w IV wieku, co czyni je jednym z najstarszych świąt chrześcijańskich. Wprowadzenie go w tak wczesnej historii chrześcijaństwa świadczy o jego popularności i długiej tradycji obchodów. Wtedy też nadano obchodom rangę święta nakazanego, co wiązało się z uczestniczeniem w nim wszystkich wiernych oraz wstrzymanie się od prac niekoniecznych.
Co tyczy się samych Trzech Króli, początkowo nie nosili takiego tytułu, nazywano ich Mędrcami ze Wschodu, natomiast w najstarszych tekstach określani są jako magowie ze wschodu. Według legend pochodzili z perskiego miasta Sawe i byli właśnie magami, czyli mistykami i kapłanami zoroastryzmu. Miano to zostało zmienione przez kościół na Mędrców około VI wieku w związku z tym, iż słowo mag, dotąd będące synonimem mędrca, zaczęto kojarzyć z pogaństwem i czarami.
W okresie tym po raz pierwszy pojawiają się również wzmianki o ich ilości, która to nie został wcześniej określona. Liczba trzy w średniowiecznym chrześcijaństwie związana była z mistyczną numerologią; był Bóg-Ojciec, Syn Boży i Duch Święty; Niebo, Ziemia i Piekło (Czyśćca jeszcze nie wprowadzono); w związku z tym i Mędrców było trzech. Samym mianem Trzech Króli zaczęto określać ich w późnym średniowieczu, choć i do dziś na przemiennie używa się nazwy Trzej Mędrcy, Trzej Królowi.
Jak wiele biblijnych postaci tak i Trzej Królowie posiadają swój kult i relikwie. Według legendy szczątki Trzech Mędrców zostały odnalezione w Jerozolimie przez św. Helene, matkę cesarza Konstantyna Wielkiego. Około IV wieku trafiły do Mediolanu, skąd w 1164 roku zostały przeniesione do Kolonii z rozkazu arcybiskupa Rainalda z Dassel, gdzie przebywają do dnia dzisiejszego. Pomiędzy rokiem 1181 a 1230 został one umieszczone w ozdobnym relikwiarzu znajdującym się w wybudowanej wokoło 1248 roku katedrze pw. św. Piotra i NMP w Kolonii.
Relikwiarz ów został odrestaurowany w latach 1961-1973. Natomiast w roku 1996 odwiedził go i modlił się przy nim papież Jan Paweł II, podczas swej pielgrzymki do Niemiec. W roku 2005 relikwie odwiedził papież Benedykt XVI w ramach XX Światowych Dni Młodzieży, których motto brzmiało Przybyliśmy oddać Mu pokłon.
Podsumowując święto i postacie Trzech Króli stanowią nieodzowną część chrześcijaństwa niemalże od jego początków. Natomiast ich historia, mimo tylu zmian na przestrzeni wieków, posiada cały czas ten sam rdzeń. Przypowieść o wędrówce w poszukiwaniu oświecenia, odnalezienie go i przekazanie dalej dobrej nowiny.
