Coraz częstszym zjawiskiem występującym w społeczeństwie jest nękanie. Według statystyk policyjnych za 2019r. wszczęto 10 712 postępowań w spraw uporczywego nękania a rok później aż 8984. Przestępstwo opisane w art. 190a Kodeksu Karnego wprowadzono do Polskiego systemu prawnego nowelizacją z dnia 25.02.2011r. (Dz.U. Nr 72, poz. 381). Celem zmiany była penalizacja coraz częściej występującego zjawiska społecznego szerzej znanego jako stalking.
Stalking w polskim Kodeksie Karnym
Polski Kodeks karny definiuje stalking jako uporczywe nękanie innej osoby. Może też dotyczyć osoby jej najbliższej, które wywołuje uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub istotnie narusza jej prywatność. Przestępstwem jest również podszywanie się pod inną osobę. Wykorzystywanie wizerunku tej osoby, lub innych danych osobowych, które identyfikują tę osobę celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Dobrem chronionym w tym przepisie jest wolność człowieka. Rozumie się ją jako prawo do życia w poczuciu bezpieczeństwa. To znaczy życia wolnego od jakiegokolwiek formy dręczenia, poniżenia, poczucia zagrożenia czy nękania. Ochronie ma podlegać wolność psychiczna człowieka, ale także prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego.
Pierwszym istotnym zagadnieniem analizując przepis art. 190a Kodeksu karnego jaki rzuca się w oczy, jest pojęcie uporczywego nękania. W Judykaturze zjawisko nękania rozumie się jako wielokrotne prześladowanie. Wyraża się je w podejmowaniu różnych naprzykrzających się czynności. Ich celem jest udręczenie, utrapienie, dokuczenie lub niepokojenie pokrzywdzonego lub osoby najbliższej. Aby wyczerpać znamiona tego czynu sprawca może podejmować działania legalne, czyli wysyłać listy, wiadomości tekstowe, czy nachodzić w miejscach pracy. Zachowania mogą przybrać również postać nielegalnych.
Orzecznictwo Sądów w Polsce
Drugim elementem godnym uwagi jest uporczywość. Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 18.07.2019r. sygn. akt: IX Ka 640/19 zdefiniował uporczywość. To nieustanne oraz istotne naruszenie poczucia prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga, aby zachowanie sprawcy niosło za sobą element agresji. W kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa nie jest istotne, czy czyn sprawcy spowodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem, czy chęcią zemsty. Decyduje przy tym subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany.
W orzecznictwie SN słusznie podkreślono, że prawo do prywatności wyraża się także w wolności od ingerencji w życie prywatne, rodzinne i domowe. I to niezależnie do tego, czy dotyczy faktów obojętnych czy kłopotliwych. Naruszenie prywatności następuje z momentem określonego działania sprawcy, wkraczającego w sferę życia prywatnego pokrzywdzonego, np. poprzez nagrania lub fotografowanie. O istotności naruszenia prawa do prywatności nie decyduje sama treść materiałów powstała w wyniku nieuprawnionego wkroczenia w sferę prywatności pokrzywdzonego. Przede wszystkim o istotności naruszenia decyduje to, w jaki sposób do niego doszło i ewentualnie jak często dochodziło do tych naruszeń. W tym drugim aspekcie uwidacznia się iunctim między znamieniem uporczywości nękania a znamieniem istotności naruszenia prawa do prywatności. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której uporczywe nękanie pokrzywdzonego łączące się z naruszeniem prywatności, nie stanowiłoby istotnego naruszenia tego prawa (wyr. SN z 12.01.2016 r., IV KK 196/15)
Co powinna zrobić ofiara stalingu?
Stalking jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego. Nie ma znaczenia w jaki sposób oprawca narusza prawo, procedura zawsze jest taka sama. Zawiadomienie o przestępstwie należy złożyć ustnie lub pisemnie komisariacie policji albo prokuraturze rejonowej. Do protokołu przyjęcia ustnego zawiadomienia należy dołączyć wniosek w formie pisemnej. Należy pilnować, czy funkcjonariusz przyjmujący zawiadomienie dopełnił wszystkie formalności. Po skutecznym zawiadomieniu organów ścigania postępowanie toczy się z urzędu.
Materiał powstał przy współpracy z Kancelarią Radcy Prawnego Igi Lalak.
https://radca-prawny-lalak.pl
Opracował: Krzysztof Soból
